Categorie: Gelezen

Het is alweer een tijdje geleden dat we onze laatste aflevering zagen van de prachtige televisieserie The Handmaid’s Tale. Ik moet eens gaan uitzoeken waar we gebleven waren, want inmiddels is er alweer een nieuw seizoen verschenen geloof ik.

Elisabeth Moss speelt haar rol voortreffelijk en verhaal en aankleding zijn erg goed.

De serie is gebaseerd op het boek van Margaret Atwood, dat ze al in 1985 schreef.

Sinds kort is er nu ook het vervolg: The Testaments.

Dit tweede boek viel me tegen. Probleem is, dat het niet zo goed in een bepaald genre is te plaatsen. Is het een psychologische roman? Een thriller, of science fiction?

De term dystopisch wordt gebruikt. De boeken passen in de traditie van 1984 (George Orwell), Fahrenheit 451 (Ray Bradbury) en Brave New World (Aldous Huxley).

In dit opzicht is het boek indrukwekkend: het fundamentalistische Christendom in Amerika is een heel belangrijke factor in de politiek, de invloed groeit. Wat zou er gebeuren als die groepering aan de macht komt? Atwood werkt dat gegeven goed uit, zeker met betrekking tot de positie van de vrouw.

Als je het boek leest als thriller heeft het tekortkomingen. Het is een zwakke kunstgreep mensen van de toekomst te laten terugkijken aan de hand van toevallig gevonden manuscripten. Het slot (met “spannende” ontsnappingsscène) wordt afgeraffeld en is verre van ingenieus.

Atwood ziet geen moment kans een reëel beeld te schetsen van Gilead, de fundamentalistische staat die na een revolutie ontstaan is. Er wordt gesproken over een oorlog waarin het land verwikkeld is, maar we krijgen geen enkel beeld van hoe het land reilt en zeilt. Het lijkt eerder op een dorpsgemeenschap van enkele honderden zielen.

 

Het boek is prachtig uitgegeven (de witte kap die de Handmaids moeten dragen is inmiddels iconisch geworden), maar de inhoud is niet navenant. Onbegrijpelijk dat het de beroemde Bookerprize van 2019 heeft gewonnen.

 

The Testaments van Margaret Atwood         6 ½

 

 

We hebben het er thuis vaak over dat het steeds moeilijker wordt (politieke) meningen te delen met anderen. Mensen zijn heel vaak overtuigd van hun eigen gelijk en zijn nauwelijks bereid naar een ander te luisteren.

Heel vaak zit men in zijn eigen bubbel waar je alleen geluiden van gelijkgestemden hoort.

Het lijkt er wel eens op dat andersdenkenden niet alleen overtuigd moeten worden van hun ongelijk maar zelfs gevloerd moeten worden.

In de VS ligt het politieke debat volledig op zijn gat. Er is totaal geen samenwerking meer tussen Republikeinen en Democraten en als een idee of voorstel van de “tegenpartij” komt wordt het automatisch de grond in geboord.

Het gaat allang niet meer over de inhoud, alleen nog maar over macht(-sbehoud).

Ik vond het een goed plan toen mijn zoon voorstelde samen een boek te lezen over dit onderwerp. Hij koos The Righteous Mind van Jonathan Haidt en ik schafte twee exemplaren aan via Amazon.

Ik heb het boek inmiddels uit en zal het tijdens de kerstdagen uitgebreid met Bas bespreken.

 

Ik hoop dat hij me een beetje kan helpen overzicht te krijgen, want het boek is geen easy-read.

Het is een wetenschappelijke verhandeling die zich begeeft op het terrein van de sociale psychologie, politieke analyse en het morele denken.

Jonathan Haidt is sociaal- en cultureel psycholoog en verbonden aan de Universiteit van Virginia.

Het boek probeert uit te leggen waarom mensen op het gebied van politiek en religie zo erg verdeeld zijn. Haidt stelt dat dit niet is omdat sommige mensen goed zijn en anderen slecht. Dat zou te kort door de bocht zijn.

Ons brein is ontworpen voor groep-achtige rechtvaardigheid; we zijn sterk intuïtieve wezens van wie de onderbuikgevoelens onze strategische redeneringen aandrijven.

This makes it difficult – but not impossible – to connect with those who live in other matrices, which are often built on different configurations of the available moral foundations.

So the next time you find yourself seated beside someone from another matrix, give it a try. Don’t just jump right in. don’t bring up morality until you’ve found a few points of commonality or in some other way established a bit of trust. And when you do bring up issues of morality, try to start with some praise, or with a sincere expression of interest. We’re all stuck here for a while, so let’s try to work it out.

Haidt gelooft in het mechanisme van de vrije markt (mits de grote corporaties in toom gehouden worden en niet de kans krijgen winst te maken terwijl grote delen van de kosten gedragen worden door de belastingbetaler; denk aan milieuvervuiling en belastingontduiking terwijl wel gebruikgemaakt wordt van de infrastructuur).

Our politics will become more civil when we find ways to change the procedures for electing politicians and the institutions and environments within we interact.

Hij zegt verder dat we de groeiende problemen op Amerikaans politiek terrein niet kunnen aanpakken met het afleggen van beloften en een voornemen om aardiger te zijn.

Ik schreef dat dit boek geen easy read is, maar dat komt eerder doordat ik niet aan één stuk doorlees en omdat ik gelijktijdig ook andere boeken lees.
Haidt bouwt zorgvuldig zijn redenering op en geeft veel goed toegankelijke voorbeelden. Maar als je andere dingen tussendoor leest raak je soms de draad kwijt.

Wonderlijk genoeg ben ik toevallig een Nederlands boek aan het lezen dat heel veel overeenkomsten vertoont met het boek van Haidt: De meeste mensen deugen van Rutger Bregman.

Bregman is de advocaat van de aanname dat mensen niet van nature slecht zijn, sterker nog: de meeste mensen deugen. Vreemd genoeg is er een allesoverheersende overtuiging dat de mensen van nature egoïstisch en slecht zijn. Bregman heeft een sterk betoog waarin hij deze bestrijdt.

Haidt zit op dezelfde golflengte. Hij stelt dat ons al 50 jaar verteld wordt dat we fundamenteel zelfzuchtig zijn. Maar dit is niet waar:

We all have the capacity to transcend self-interest and become simply a part of a whole. It’s not just a capacity, it’s the portal to many of life’s most cherished experiences.

Het effect van twee boeken met vergelijkbare inhoud tegelijk lezen is dat je ze door elkaar gaat halen. Af en toe betrap ik Bregman erop dat hij een anekdote twee keer vertelt, maar dan realiseer ik me dat ik het betreffende verhaaltje waarschijnlijk bij Haidt had gelezen…

Samenvattend kan je stellen dat Haidt goed uitlegt hoe het komt dat er zo’n diepe kloof ontstaan is in de Amerikaanse samenleving, maar uiteindelijk weinig ideeën te berde brengt om deze kloof minder diep te maken.

Bregman is onverwoestbaar optimistisch. Ik heb zijn boek nog niet uit, ben benieuwd met welke aanbevelingen hij komt.

Ik ben ook nieuwsgierig naar de gevolgtrekkingen van mijn zoon. Dat wordt een interessant kerst-gesprek!

 

 

 

 

Elke leraar NT2 (Nederlands als tweede taal) vindt het lastig om geschikte lectuur voor zijn cursisten te vinden.

Veel boeken zijn te moeilijk, andere zijn voor kinderen geschreven en daarmee niet echt interessant voor volwassen lezers.

Het is natuurlijk enorme winst als je cursisten kunt motiveren om -naast de lessen- Nederlandse teksten te lezen. Ze kunnen dan het geleerde herkennen, vergroten hun woordenschat en steken vaak inhoudelijk ook nog wat op.

We hoorden van een schrijver die in een ander land werd geboren en hier de taal moest leren, dat hij Jip en Janneke van Annie M.G. Schmidt las.

Geen kwaad woord over deze geweldige kinderboekenschrijver, ze verdient terecht veel waardering, maar Jip en Janneke gebruiken we toch voornamelijk om aan kinderen voor te lezen.

Als je voor jezelf leest wil je immers graag lezen over mensen met wie je je kunt identificeren en stel je ook wel wat eisen aan plot en stilistisch gehalte.

Toch zullen veel anderstaligen aanvankelijk aangewezen zijn op kinderboeken.

Gelukkig worden er ook initiatieven ontwikkeld om boekjes te maken die in eenvoudige taal geschreven zijn, maar niet kinderachtig zijn en een thematiek bevatten die volwassenen aanspreekt.

Willemijn Steutel is docent NT2 en werkt bij uitgeverij Eenvoudig Communiceren.

Ze schreef enkele informatieve boeken voor nieuwkomers (Willem-Alexander van kind tot koning en Samen leven in Nederland) in makkelijke taal.

Het is knap gedaan: er is goed nagedacht over woordkeus en zinslengte, maar er zijn geen concessies gedaan met betrekking tot de inhoud.

 

 

In Enkele reis Europa, waarvan zij de tekst verzorgde, vertellen Nieuwkomers over leven in België. Naar mijn mening is dit boekje te Belgisch gebleven. De aanname dat het zonder meer ook geschikt is voor mensen die in Nederland wonen klopt niet.
Ik ben bang dat woorden als onthaalbureau en handelsingenieur alleen maar verwarring opleveren.

Sinds kort is er nu ook een serie boekjes verschenen met verhalen over volwassen anderstaligen die in Nederland wonen. De boekjes zijn geschreven op A-1niveau en heten Een dag in…. Achtereenvolgens worden de maanden van het jaar afgewerkt.

Ik las de eerste twee: Anaraso vindt een hond en Olek wil een auto.

 

Anarosa staat bij school.
Ze wacht bij het hek.
Haar zoons Hugo en Flavio komen uit school.

Er staat een hondje bij haar been.
Anarosa aait de hond.
“Hoi, beestje. Waar kom jij vandaan?”

In 48 pagina’s wordt een spannend verhaal verteld, met een mooi eind. Ik kan me voorstellen dat ik hier als anderstalige graag mijn tanden in zou willen zetten en ook een bevredigend gevoel zou overhouden na lezing: interessant en begrijpelijk.

De schrijfster ziet heel goed kans lastige constructies te vermijden (geen lijdende vorm, maar: Hugo gaat in de ambulance) en maakt goed gebruik van de dialoog.
Een heel enkele keer knarst het een beetje: hoe voel jij je?

De verhalen zijn prachtig, en passant krijgen de lezers ook nog wat mee van wat in Nederland heel gebruikelijk is, maar niet in hun geboorteland (een alleenstaande moeder en een man die met een andere man wil trouwen).

De illustraties zijn mooi, het lijkt alsof de tekenaar zijn pen niet van het papier nam en de tekeningen in één lijn maakte.

Olek zoekt een auto.
Hij spaart al heel lang geld.
Hij heeft nu 2500 euro.

Olek kijkt naar een mooie, zwarte auto.
Het is de auto die hij wil.
In de auto is veel ruimte voor al zijn spullen.

Olek heeft genoeg geld gespaard.
Hij kan de auto kopen.

Vroeger gaf ik leiding aan een grote groep docenten, die NT2 gaven aan 1400 anderstalige cursisten. Ik zou Willemijn Steutel maar wat graag in mijn team hebben gehad!

Olek & Anarosa                  8 ½

 

 

Toen ik zag dat er een nieuw boek van Michael Palin verschenen was, moest ik het natuurlijk hebben. Ik vond de cover prachtig, het onderwerp sprak me aan (ik houd van zeilschepen) en ik ben een groot bewonderaar van de schrijver. Ik heb hem natuurlijk leren kennen als lid van Monty Python, dat bastion van geweldige Engelse humor, maar zag ook meerdere tv-series waarin hij de wereld afreist.

Het boek vertelt het verhaal van de Erebus en haar zusterschip, de Terror. Deze schepen (met een bemanning van 129 koppen) verdwenen in 1846, terwijl ze een poging deden de Noord-west passage te vinden tussen Canada en de Noordpool.

Er werd nooit meer iets vernomen van de schepen, tot 2014: toen werd de Erebus ontdekt op geringe diepte.

De ondertitel is The Story of a Ship. Palin vertelt inderdaad de hele geschiedenis van de Erebus vanaf de tewaterlating in 1826 tot de verdwijning. Aan de noodlottige tocht naar de Noordpool ging nog een andere expeditie vooraf, naar Antarctica.

Hij schrijft over het schip, maar ook over haar bemanning en de vele reddingspogingen die destijds ondernomen zijn.

Het is onvoorstelbaar hoe verschrikkelijk de omstandigheden waren op een zeilschip in de negentiende eeuw: kou, honger en scheurbuik kwamen nog bovenop de “gewone” risico’s van het varen in dergelijke onherbergzame wateren op een houten scheepje van amper 30 meter lang.

Maar er was een enorme honger naar kennis en glorie: er waren toen nog letterlijk compleet maagdelijke gebieden te ontdekken.

Het boek leverde voor mij een verrassing op: er was een belangrijke rol weggelegd voor kapitein James Ross. Toen ik die naam las besefte ik dat ik geboren ben in een straat die naar hem vernoemd is: de James Rosskade in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer.

Ik heb als kind nooit stil gestaan bij het feit dat de straten in mijn buurt genoemd waren naar ontdekkingsreizigers (Amundsenweg, Fridjof Nansenhof).

Toen ik een eindje gevorderd was in het boek kreeg ik een sterk gevoel van déja vu (of misschien correcter: déja lu).

Ik ging op zoek in mijn boekenkast en vond inderdaad een boek dat ik in 1989 had gelezen, dat over dezelfde expeditie ging!

Ik las het boek destijds met een mengeling van fascinatie en gruwel: vooral de foto’s van de uitstekend geconserveerde lijken waren heel eng.

 

Palin kent het boek ook, hij noemt het in zijn bronnenlijst. Vreemd genoeg zitten er wel wat verschillen in de boeken. Palin besteedt amper aandacht aan de verhalen over kannibalisme en het fascinerende gegeven dat de bemanningsleden misschien wel gestorven zijn door het eten van voedsel uit conservenblikken. (De manier om voedsel op die manier houdbaar te maken was nog nieuw en het vermoeden bestaat dat via ondeugdelijke soldeernaden lood in het eten was gekomen).

Palin is een beschaafde gentleman en wil zich kennelijk niet verlagen tot dit soort sensationele onderwerpen.

 

Een mooi, lezenswaardig boek. Blij dat ik warm thuis zit en niet mee hoef op zo’n gruwelijke reis.

 

Michael Palin: Erebus             8

De Volkskrant heeft een ombudsman, wiens taak het is in de gaten te houden of de krant zich houdt aan de journalistieke ethiek. Een nieuwsmedium dat zichzelf serieus neemt wil graag verantwoording afleggen, een ombudsman kan daarbij een goed middel zijn.

Jean-Pierre Geelen heeft op dit moment die taak en hij kwijt zich daar over het algemeen goed van. Hij beschrijft het mechanisme van het verslaggevingsproces en legt af en toe fouten bloot maar komt ook op voor zijn collega’s.

Lezers leveren kritiek, vaak vindt men de aanpak van de krant te soft of juist te hard (of allebei..)

In de krant van afgelopen zaterdag gaat het over de opkomst van Baudet, die de gemoederen sterk bezighoudt.

Geelen laat zien dat een krant het niet gauw voor iedereen goed kan doen: sommige lezers vinden dat de krant een Baudetbode is, anderen klagen over Baudet-bashing.

In dit stuk laat de man die anderen de maat neemt nu zelf enkele steken vallen.

Ten eerste gaat hij helemaal los met de beeldspraak en vliegt hierbij behoorlijk uit de bocht.
Hij heeft een pakkende kop bedacht (Koers houden bij storm) en borduurt hier verder op door met een vergelijking tussen de krant en een olietanker.

Dit is een sterke metafoor, die meestal gebruikt wordt om aan te geven dat iets niet, of alleen met veel moeite te stoppen is. Een tanker is zo groot, dat niets hem van zijn koers kan brengen en zelfs bij volle kracht achteruit ploegt hij nog lange tijd voort.

Maar hoe gebruikt Geelen dit beeld? “Juist op stormachtige dagen, wanneer een grote gebeurtenis de dag of week domineert, raakt het schip op drift”. Hij heeft het over toetsenborden die in de machinekamer aan het ratelen slaan en vertelt dat er een golfvloed aan stukken en stukjes ontstaat (Is het niet vloedgolf?). “In dat kolkende krachtenspel is vooral in het begin de koers voor alle opvarenden even ongewis”.

Hij is nu echt op gang en besluit nog even voort te borduren op deze water-thematiek: “De wens om een waaier te zijn te zijn is de bron van een stroom aan kritiek. Die droogt niet op zolang de meningen in de krant blijven stromen.”

Dan blijkt dat Geelen’s nautische kennis niet verder reikt dan zijn eigen ratelende toetsenbord, want hij gaat nog even verder met zijn gebrekkige beeldspraak: “Ideaal zou zijn dat op de voorplecht een kapitein tijdens de storm de wacht hield en zou afremmen en bijsturen”.

Iedereen weet dat de kapitein op de brug hoort, vanwaar hij aanwijzingen kan geven aan de roerganger en de machinist. Op de voorplecht kan weinig uitrichten.
Het stuk eindigt in stijl: “varen bij storm vergt alle handen aan het stuurwiel”. Ook dat lijkt me niet echt praktisch of gewenst.

In het laatste stuk van het artikel doet hij uit de doeken hoe de krant te werk was gegaan bij het weergeven van “voxpopjes” (portretjes van “willekeurige” Nederlanders). Er was geen sprake van willekeurigheid, de gesprekspartners kwamen allemaal uit hetzelfde wereldje, twee waren bekenden van de auteur.

Geelen vindt dat de krant hier onjuist heeft gehandeld, maar vermeldt en passant dat de schrijfster een stagiair was, een detail dat mijn inziens niet relevant is. Stagiaires mogen per definitie fouten maken, het is de taak van hun begeleiders ervoor te zorgen dat er geen brokken gemaakt worden. Zij zijn verantwoordelijk. Het gaat dus niet aan haar op deze manier publiekelijk aan de kaak te stellen.

Het komt me voor dat de krant beter koers kan houden als Geelen aan wal blijft.

Hoe lang is het geleden dat ik een kinderboek las?

Best lang, het kan heel goed zijn dat ik nog op de Pedagogische Akademie zat.

Ik kreeg een boekbespreking onder ogen, zag het prachtig vormgegeven omslag en wist dat ik het boek moest lezen.

Lampje, door Annet Schaap, is bekroond met de Gouden Griffel 2018 en kreeg de Woutertje Pieterse prijs en de Nienke van Hichthumprijs..

 

Wat een prachtig boek! Het is een kinderboek, maar het taalgebruik is volstrekt niet kinderachtig.

 

Dit is een verhaal over de zee. Over geheimzinnige zeewezens en woeste piraten. Over het Zwarte Huis van de Admiraal, waarvan ze zeggen dat er een monster woont. Over een grijze vuurtoren op een eiland dat nog net vastzit aan het vaste land. Over Lampje, de dochter van de vuurtorenwachter, die iedere avond de eenenzestig treden beklimt om het licht aan te steken. Over een stormachtige avond, waarop de lucifers op zijn en alles misgaat.

Maar vooral over dapper zijn en meer kunnen dan je ooit had gedacht.

 

Schaap creëert een heel interessante wereld waarbinnen Lampje (de hoofdpersoon) haar weg moet vinden. Deze wereld is losjes opgezet: de schrijfster doet geen moeite ons precies te vertellen waar en wanneer het verhaal zich afspeelt, dat is ook niet belangrijk.

En passant komen er nogal wat belangrijke thema’s langs: dood, liefde, trouw en trots.
De meisje en vrouwen zijn zelfbewust en laten niet met zich sollen.

De illustraties zijn ook van de hand van Schaap, ze illustreerde meerder boeken, dit is het eerste dat ze ook schreef. Ze zijn een lust voor het oog.

Annet Schaap

 

Een fantastisch boek, lezen!

 

Lampje van Annet Schaap                  9