Creatieve destructie

Frank van Kalshoven

In de Volkskrant van zaterdag 16 januari stond een column van Frank van Kalshoven. Hij vindt dat de gesel van de markt moet worden losgelaten op het onderwijs: “creatieve destructie”. (Lees hier). (Het kan zijn dat de link niet werkt omdat de Volkskrant niet alles vrijgeeft, daarom de tekst hierbij ook in kopie).

Ik schreef een artikel voor de opiniepagina, dat jammer genoeg niet geplaatst werd:

Wat fijn dat de Volkskrant een begenadigd econoom in dienst heeft die ook nog eens veel verstand heeft van onderwijs.
In zijn laatste column vindt Frank van Kalshoven dat het onderwijs gebaat is bij creatieve destructie.
Hij heeft er nooit moeite mee de wetten van de economie naadloos op het onderwijs toe te passen maar in dit provocerende stukje maakt de directeur van de Argumentenfabriek het wel heel bont.
Hij steunt staatssecretaris Dekker in diens voornemen het stichten van scholen veel makkelijker te maken. Dit opent mogelijkheden om een Walhalla in Nederland te creëren: 200 scholen verspreid door heel Nederland die allemaal werken volgens een vaste formule.

Het is dus kennelijk heel slecht gesteld met het onderwijs in Nederland: “Scholen mogen jaren ondermaats presteren voor iemand de stekker eruit trekt.” Als scholen makkelijker kunnen toetreden tot de markt kunnen slechte scholen ook eerder gesloten worden. Er komt veel meer concurrentie, de marktwerking komt op gang en op deze manier krijgen we discipline in het onderwijs en verbetert de kwaliteit. De overheid hoeft zich veel minder te bekommeren over het onderwijs, want scholen worden nu volop uitgedaagd en blijven daardoor scherp.

De eerste vraag die gesteld moet worden: waar komt het idee vandaan dat het zo slecht gesteld is met de kwaliteit van het onderwijs? Er zijn in Nederland 9 zeer zwakke basisscholen (van de 7500), 97,8% voldoet aan de minimumeisen van de inspectie. Is het inderdaad hoog tijd voor creatieve destructie?

De tweede vraag is: waarom is het een goede zaak als de overheid zich minder met onderwijs bezighoudt? Als er één onderwerp belangrijk is voor de samenleving, is het onderwijs. Wie garandeert dat de vrije markt inderdaad betere resultaten oplevert? Is dit het geval geweest in de zorg? En bij het openbaar vervoer?

We kijken naar van Kalshoven’s Walhalla. Hij somt zes voordelen op die uit zijn plan voort zouden kunnen vloeien, maar blijft een beetje vaag over de formule, maar: bij realisatie van zijn plan zou er geld zijn om die goed uit te denken en steeds te verbeteren. Dat komt vast wel goed, Frank!

De beste formule voor goed onderwijs is allang bekend: stel goedopgeleide, vakbekwame leraren aan en geef ze de ruimte om hun werk goed te doen. Gegarandeerd succes, dan hoeven we ook geen kenniscentrum op te richten.
In het Walhalla is er ook sprake van schaalvergroting, waardoor meer kwaliteit geleverd kan worden.
Dit argument doet al jaren opgeld en is zo langzamerhand volledig ontkracht. Er is nergens aangetoond dat schaalvergroting een gunstig effect heeft op de kwaliteit van het onderwijs, het tegendeel is eerder waar. Niet voor niets zijn overal ontwikkelingen op gang schoolorganisaties juist weer kleiner te maken.

Het is niet eens zo erg dat van Kalshoven zich voegt bij de stroom van mensen die menen dat het onderwijs hoognodig moet worden vernieuwd. De commissie Dijsselbloem had als voornaamste aanbeveling dat het onderwijs met rust moest worden gelaten, maar daar trekt niemand zich iets van aan.

Wat wel erg is, is dat de aandacht op deze manier afgeleid wordt van de werkelijke problematiek in het onderwijs: de verschrikkelijke afrekencultuur die ervoor zorgt dat scholen veel te veel tijd kwijt zijn met het genereren en verstrekken van cijfers, het administreren en het verantwoorden. Steeds meer goede leraren krijgen een burnout of verlaten het onderwijs. Het wordt steeds moeilijker goed onderwijs te verzorgen. De invoering van de wet Passend Onderwijs heeft deze problematiek nog eens versterkt.

Ten slotte: van Kalshoven ridiculiseert de opvatting dat de plannen van Dekker er toe zouden kunnen leiden dat er geld verdiend gaat worden aan scholen. Niet lang geleden bleek dat investeringsfondsen de begerige blik hadden laten vallen op kinderdagverblijven. Deze werden wel degelijk gebruikt als winstobject, er werd fors bezuinigd, er vielen ontslagen. De kwaliteit en de veiligheid leden hier ernstig onder.

Zo vergezocht is de bezorgdheid dus niet.

Elke dag werken tienduizenden juffen en meesters zich uit de naad, ze nemen hun zware vak zeer serieus en zetten het welzijn van hun leerlingen altijd op de eerste plaats.
Leraren, maar ook ouders en leerlingen, zitten niet te wachten op van Kalshoven’s creatieve destructie. Pas het zelfreinigend vermogen van de economie maar toe op koelkasten en televisies. Laat het onderwijs met rust!

Martin Minnema

Nog een poging

Het zat me dwars dat de argumenten van van Kalshoven door niemand worden weersproken. Daarom stuurde ik dit bericht aan van Kalshoven persoonlijk:

Geachte heer van Kalshoven

Na lezing van uw column in de Volkskrant van afgelopen zaterdag schreef ik onmiddellijk een reactie voor de opiniepagina.Deze werd jammer genoeg niet geplaatst, wellicht had ik niet de juiste toon te pakken en was ik wat te sarcastisch. Ik heb alle begrip voor de redacteuren, zij maken natuurlijk elke dag hun eigen afweging.

Dit betekent echter wel dat uw stuk (zo ziet het er nu naar uit) volkomen onweersproken blijft en u kunt zich voorstellen dat dit mij tegen de borst stuit. Mijn argumenten blijven overeind, ik voeg er zelfs nog enige aan toe. Dit moet u, als directeur van de argumentenfabriek (die vroeger van die mooie infographics produceerde), toch aanspreken!

Het zou dus een goede zaak zijn als u op mijn argumenten zou willen ingaan. Ze verdienen het om te worden gehoord, u hebt een podium en ik niet!

Nog enkele aanvullende argumenten:

• U stelt dat er nog veel eenpitters zijn, u vindt dat ze moeten worden gedisciplineerd. Volgens mijn informatie is nog maar 8% van de basisscholen eenpitter en zien zij juist kans nog redelijk onafhankelijk te opereren. Ik ken er één in Naarden waarvoor een wachtlijst bestaat.
• Ik vermoed dat uw voorgestelde scholengroep net zoveel last zal hebben van bemoeizucht: misschien niet van de overheid, maar dan zeker wel van het bestuur dat erop beducht zal zijn dat er goede resultaten worden behaald. Er zal, denk ik, ook niet zo’n groot verschil zijn met een gewoon bestuur.
• Economen halen vaak het argument van stal dat schaalvergroting gunstig is voor de inkoop van leermiddelen en ict. Het budget van een school wordt voor het overgrote deel opgeslokt door de post personeel. Hierop heeft schaalvergroting niet veel invloed. Scholen die onder één bestuur vallen maken natuurlijk al gebruik van de schaalgrootte. Verder is het zo dat er op het gebied van leermiddelen en ict volgens mij niet zoveel klachten zijn in Nederland. Wij zijn wat dat betreft veel beter toegerust dan bijvoorbeeld het Verenigd Koninkrijk.

Mijn hoofdargumenten zijn:

• Waarom altijd weer die drang om de zaken op de schep te nemen, waarom niet zorgen voor wat rust ? (Dijsselbloem!)
• Het zelfreinigend vermogen van de economie moet beperkt worden tot de gewone markt en niet toegepast worden op het onderwijs.
• Waarom zo’n heftige kritiek op het basisonderwijs? Creatieve destructie klinkt leuk, maar hoe klinkt dat in de oren van een hardwerkende onderwijzer die met moeite het hoofd boven water houdt?.

Met vriendelijke groet

Martin Minnema

Wordt vervolgd?

Inderdaad, een heel snel antwoord van Van Kalshoven: (de hoofdletters zijn van hem)

Beste Martin,

Dank voor de mail. We zijn het niet eens, dat kan. Ik vermoed dat we echt een ander perspectief hebben in deze. Hieronder een reactie op je hoofdargumenten.

Mijn hoofdargumenten zijn:

–     Waarom zo’n heftige kritiek op het basisonderwijs? Creatieve destructie klinkt leuk, maar hoe klinkt dat in de oren van een hardwerkende onderwijzer die met moeite het hoofd boven water houdt?.

HEFTIG VOND IK HET ALLERMINST. KIJK, V&D-MEDEWERKERS ZITTEN BINNENKORT IN DE WW. BUITEN HET ONDERWIJS GAAT HET ER IETS HARDER AAN TOE. DAT HEEFT NAAST NADELEN OOK VOORDELEN.

–          Waarom altijd weer die drang om de zaken op de schep te nemen, waarom niet zorgen voor wat rust ? (Dijsselbloem!)

IN HET PRIMAIR ONDERWIJS HEERST DE RUST VAN HET KERKHOF. DE WERELD VERANDERD, HET ONDERWIJS VERANDERT NIET MEE. WE HEBBEN SCHOLEN NODIG DIE 5 DAGEN PER WEEK VAN ZEVEN TOT ZEVEN OPEN ZIJN. NIET DAT DE KIDS DE HELE TIJD DAN OP SCHOOL OETEN ZIJN NATUURLIJK.

–          Het zelfreinigend vermogen van de economie moet beperkt worden tot de gewone markt en niet toegepast worden op het onderwijs.

DEELS IS DAT EEN GEGEVEN, GEVEN HET FEIT DAT ONDERWIJS PUBLIEK WORDT AANGEBODEN. MAAR EEN BEETJE PEPER ZOU ECHT WEL HELPEN, VIND IK.

Met vriendelijke groet,

Frank Kalshoven

 

---

 

De reactie valt me tegen: beetje oppervlakkig, beetje slordig en de discussie houdt hier kennelijk op.
Flauw is, dat hij mij in de softe, gezapige hoek zet. Je bent dan gauw klaar!

Zo kan het dus gaan: een econoom deelt de zoveelste sneer uit aan het onderwijs. Hij is slecht geïnformeerd en gebruikt zwakke argumenten. Er verschijnt geen enkele reactie in de krant, een criticus wordt afgepoeierd.

Ik heb geprobeerd een korte reactie te plaatsen onder het bericht op internet, ben benieuwd of die wel geplaatst wordt.