Er is een tijd geweest dat Nederland zich moest wapenen tegen indringers.
Een belangrijk element in de verdediging was de Hollandse Waterlinie. Als de vijand naderde zouden grote stukken land onder water worden gezet, zodat die niet verder kon.
Verder was er een groot aantal forten met dikke muren.
We bezochten Fort Honswijk, ten zuiden van Utrecht.
Het fort is gebouwd door Willem II in 1895 en heeft, zoals bijna alle forten, nooit echt dienstgedaan. Bij mobilisatie werd er een aantal soldaten gehuisvest, er zijn na WO II gevangenen in opgesloten en er werd een tijd lang gevonden munitie ontmanteld. Maar er is nooit gevochten.
Je rijdt een tijdje langs de Lek en loopt naar het fort toe, dat ineens opdoemt als je een hoek omgaat. Je verwacht een imponerend, hooggelegen bakbeest voorzien van allemaal schietgaten, maar vreemd genoeg ligt het fort in een kom achter de rivierdijk. Ik kan me niet goed voorstellen dat de kanonnen veel kwaad kunnen aanrichten. (Later hoorde ik dat er oorspronkelijk nog een verdieping bovenop heeft gezeten. Van hieruit had men waarschijnlijk wel een vrij schootsveld).
Het is inderdaad wel een bakbeest. Het gebouw heeft een ronde vorm en de muren zijn metersdik.
We krijgen een rondleiding van een van onze vrienden, die op het terrein een klein museum heeft opgezet (hierover later meer).
We zien grote ruimtes, waar de temperatuur altijd rond de 14° is. De witgepleisterde muren zien er opvallen goed uit. Vrijwilligers zien erop toe dat alles goed bijgehouden wordt, maar het is natuurlijk erg moeilijk er een leefbare atmosfeer te creëren: koud, vochtig en bijna geen ramen. Ik heb medelijden met de soldaten die hier gelegerd waren, in hun slaapruimten lag beton, de officieren beschikten over een houten vloer.
Uit verveling hebben enkelen van hen muurschilderingen aangebracht, die na al die jaren nog goed te zien zijn.
Het fort is verder leeg, de kanonnen zijn allemaal weggehaald.
We komen in de munitiekelders, waar olielampen die achter glas stonden destijds de enige lichtbron vormden. Er mocht natuurlijk geen open vuur bij het kruit branden. Onze gids heeft gelukkig een goede lamp bij zich, want je wordt licht claustrofobisch van de smalle donkere gangen. Ik was blij toen ik weer in het licht stond.
We mogen ook kijken in de ruimte waar in de zeventiger jaren munitie onschadelijk werd gemaakt: een gevaarlijk werkje waarbij men in aparte kamers werkte die via stalen luiken met elkaar verbonden waren.
We lopen om een ander onderdeel van het complex heen, een langgerekte bunker waarin Prins Bernhard ooit zijn olifantengeweren uitprobeerde. Tot slot zien we het mooi gerestaureerde poortgebouw.
Het is natuurlijk een wonderlijk gegeven dat er destijds zoveel forten gebouwd zijn, die nooit dienstgedaan hebben. Forten noch waterlinie konden de Duitsers tegenhouden toen ze ons land in mei 1940 binnenvielen.
Voor de eigenaren (het rijk, gemeentes, Staatsbosbeheer) zijn ze een blok aan het been: ze moeten onderhouden en beveiligd worden en het is lastig er een renderende bestemming voor te vinden. Ondernemers, zoals horeca-exploitanten, zijn huiverig omdat er nogal wat dure aanpassingen moeten plaatsvinden om de ruimtes geschikt te maken voor gebruik. Verder is niet elk fort even goed toegankelijk en is niet zeker dat de benodigde bezoekersaantallen gehaald zullen worden.
Ben Gort zag wel kansen: hij huurt een aantal ruimten op het complex en heeft een klein museum opgezet. Hij heeft de ambitie om het te laten groeien en veel bezoekers te trekken.
Gort is begenadigd kunstenaar/klussenman (hij heeft bij ons enkele fantastische verbouwingen gedaan) en nu dus ook directeur van Leger Diorama Wereld.
Het museum is in de opbouwfase, (de bezoekersruimte is bijna klaar) en toont voorwerpen uit (vooral) de tweede wereldoorlog en diorama’s: heel knap geconstrueerde miniatuurvoorstellingen over episodes uit verschillende oorlogen: de eerste en tweede wereldoorlog, Vietnam, de koude oorlog en er is zelfs een minutieus nagebouwd Tiananmenplein, met de inmiddels wereldberoemde scene waarin een man een rij tanks tegenhoudt.
Het is heel interessant om getuige te mogen zijn van zo’n mooi initiatief en ik hoop dat Ben zijn jongensfantasie tot realiteit zal kunnen maken.
Ik kan een bezoek aan fort en museum van harte aanbevelen.
Fort Honswijk 8
Legerdioramawereld 8