Mijn collega Ellen had gehoord dat ik geïnteresseerd ben in archeologie en schepen en gaf me een geweldig geschenk: Wereldvondsten uit een Hollands schip.
Het is een prachtig geïllustreerd zwaar boek, dat minutieus alle bijzonderheden beschrijft rond de vondst en gedeeltelijke berging van een Straatvaarder, een schip dat in de zeventiende eeuw handel voerde met landen rond de Middellandse Zee.
Het schip verging voor de kust van Texel, duikers vonden niet lang geleden de resten.
Archeologen staan in een situatie als deze voor een dilemma: moeten ze alle tijd nemen en het wrak uiterst zorgvuldig benaderen? Of moeten ze snel handelen om te voorkomen dat het verder uit elkaar valt, dat er delen wegspoelen of juist weer diep onder het zand verdwijnen? De bodem van de zee rond de Waddeneilanden is aan constante beweging onderhevig. Soms zijn delen van een wrak de ene dag zichtbaar en zijn ze de volgende dag weer geheel aan het oog onttrokken.
Ook is het zo dat houten delen onder een laag zand vaak prima bewaard zijn gebleven maar snel worden aangetast door paalwormen als ze er bovenuit komen steken. Voor voorwerpen van ander materiaal geldt iets vergelijkbaars: in begraven toestand verkeren ze in een anaerobe toestand, worden niet blootgesteld aan bacteriën, zuren en zouten en blijven dan wonderlijk goed bewaard. Eenmaal blootgelegd vergaan ze heel snel.
Dit boek is een wetenschappelijk verslag van de actie die tot nu toe is ondernomen en geeft een prachtig beeld van wat er allemaal tevoorschijn komt bij een opgraving als deze.
De naam van het schip is niet bekend, de onderzoekers noemen het BZN17 of Palmhoutwrak (naar een deel van de lading, een aantal stammetjes van palmhout). Het schip is gebouwd omstreeks 1645 en waarschijnlijk vergaan tussen dat jaar en 1660.
Het is bij lange na nog niet in zijn geheel in beeld gebracht en het is wel zeker dat er nog talrijke gebruiksvoorwerpen en wellicht handelswaar verborgen liggen onder het zand.
Maar duikers hebben inmiddels al een formidabele hoeveelheid wrakstukken en voorwerpen boven water gebracht, die zorgvuldig geconserveerd worden en daarna onderzocht.
Het boek beschrijft alles uiterst nauwkeurig en toont mooie foto’s van de vondsten.
Eigenlijk is alles prachtig om te zien en het beneemt je de adem als je je realiseert dat het hier om spullen gaat die zo’n 350 jaar geleden voor het laatst door mensenhanden zijn aangeraakt.
Een van de dingen die mij het meest aansprak was dat de duikers anijs hebben gevonden dat na al die tijd nog steeds zijn kenmerkende geur afgaf!
De meest spectaculaire ontdekking was echter een hoeveelheid textiel die wonderlijk goed bewaard was gebleven. Het gaat hier onder andere om een rode jurk die nog voor een groot deel intact is.
Het zou kunnen dat de jurk, evenals een aantal kostbare gebruiksvoorwerpen eigendom is geweest van een rijke (adellijke? Koninklijke?) dame.
Het boek bevat behalve foto’s van de vondsten ook talrijke afbeeldingen van vergelijkbare voorwerpen uit die tijd en toont ook schilderijen waarop voorwerpen te herkennen zijn die lijken op wat door de duikers naar boven is gehaald.
Het boek is geschreven door Arent Vos, die zelf ook op het wrak gedoken heeft, en geeft een prachtig beeld van het archeologisch handwerk (uiterst precies, bij alles wordt een stevige slag om de arm gehouden) en vertelt veel over de scheepvaart uit die tijd.
Een prachtig boek!
Wereldvondsten uit een Hollands schip
Basisrapportage BZN17/Palmoutwrak
Arent D. Vos et al.
Onder redactie van Birgit van den Hoven & Iris Toussaint
Uitgegeven in opdracht van de gemeente Noord Holland