De berging van een Engelse bommenwerper

Mijn interesse is gewekt door een boek dat op de toonbank ligt in de tentoonstellingsruimte van het bunkermuseum op Terschelling. Ik wil het aanschaffen, wijs op het betreffende boek en vraag aan de medewerker om een exemplaar.

“Let’s we forget” zegt hij tegen zichzelf en zoekt achter zich in de kast.

Hij heeft waarschijnlijk niet door dat hij de titel verkeerd gelezen heeft, hij had op dat idee kunnen komen omdat “Let’s we forget” grammaticaal incorrect is.*
De goede titel is Lest We Forget.. Het is begrijpelijk dat de verkoper verkeerd leest, het woordje lest komt niet vaak voor.

Het boek is een verslag van de berging van een bommenwerper uit de Tweede Wereldoorlog, de titel verwijst naar de heldenrol van de omgekomen bemanningsleden en spoort ons aan hen niet te vergeten.

Lest we forget
De berging van de Vickers Wellington uit het IJsselmeer.
Door Peter Boomsma en Ruurd Kok

Sinds kort staan naast de ingang van het bezoekerscentrum een vliegtuigmotor met omgebogen propeller en een landingsgestel. Vissers kregen die in hun net en hebben ze aan het museum geschonken.
De onderdelen zijn van een Wellington bommenwerper, waarvan er een aantal zijn neergestort in het IJsselmeer. Een daarvan is niet lang geleden geborgen, het boek doet nauwkeurig verslag van de berging.

Het is fascinerend de reconstructie te lezen van de nacht in 1941 waarop een Engelse bommenwerper met Poolse bemanning opstijgt op weg naar Duitsland, maar niet terugkeert: een Duitse jager heeft hem neergeschoten.
De lichamen van drie bemanningsleden spoelen aan, de andere worden nooit gevonden, tot 2017: dan worden de stoffelijk overschotten van de andere twee bemanningsleden aangetroffen in het wrak: Maciej Socharski en Henryk Sikorski. Het lijk van Stanislaw Pisarski was tijdens de oorlog aangespoeld bij Urk, maar miste het rechterbeen, resten daarvan werden in het vliegtuigwrak aangetroffen…

Het boek heeft als invalshoeken de verschillende disciplines die een rol spelen bij een omvangrijke operatie als deze: van de ambtenaren die toestemming moeten verlenen tot de opdrachtgever (een zandwinningsbedrijf dat zijn gang zonder berging niet kan gaan), de bergers, de leden van de explosieven-opruimingsdienst, de archeoloog en de journalisten. Veel van hen worden geïnterviewd.

Nadeel van deze aanpak is, dat er nogal wat dubbelingen voorkomen en dat er over andere (in mijn ogen zeer interessante) aspecten zeer snel heengestapt wordt omdat deze voor experts zo vanzelfsprekend zijn dat ze het vermelden niet waard zijn.
Zo zou ik heel graag weten hoe men nu precies de stalen wand heeft gebouwd midden in het IJsselmeer, en hoe men de zaak droog kreeg en hield. Ik had ook graag een ooggetuigenverslag gezien van wat er gebeurt aan de lopende band, als alle brokstukken worden bekeken en geïnventariseerd.

Het boek heeft verder een hoog ons-kent-ons gehalte. Het is waarschijnlijk onvermijdelijk dat de deelnemers elkaar flink wat schouderklopjes geven, wat ik wel bedenkelijk vind is dat er erg veel reclame gemaakt wordt. De zandwinningsmaatschappij en de bergingsonderneming worden vele malen met naam genoemd en flink geprezen. De schrijver van het boek (die een rol speelde als professionele voorlichter) zet ook zichzelf even in het zonnetje…
Naar mijn smaak had het boek wat meer over de omgekomen bemanningsleden en het vliegtuig zelf mogen gaan, maar het heeft me niet teleurgesteld. Ik weet nu in ieder geval een stuk meer over wat er allemaal komt kijken bij een project als dit. En ik had er natuurlijk maar wat graag aan meegedaan!

Lest We Forget                    7

* Nu we het toch over grammatica hebben: het woordje lest lijkt het meest op ons Nederlandse woord opdat. Een goede vertaling zou dus zijn: Opdat wij niet vergeten. We zien dat in de vertaling een ontkenning niet mag ontbreken. Lest moet dus vertaald worden met opdat + ontkenning.
Wie de Engelse constructie in de derde persoon enkelvoud zou willen gebruiken moet er rekening mee houden dat een subjunctive dan op zijn plaats is: Lest he forget (en niet forgets). Vergelijk met God save the Queen (opdat God de koningin bescherme).