Toen ik zag dat er een nieuw boek van Michael Palin verschenen was, moest ik het natuurlijk hebben. Ik vond de cover prachtig, het onderwerp sprak me aan (ik houd van zeilschepen) en ik ben een groot bewonderaar van de schrijver. Ik heb hem natuurlijk leren kennen als lid van Monty Python, dat bastion van geweldige Engelse humor, maar zag ook meerdere tv-series waarin hij de wereld afreist.
Het boek vertelt het verhaal van de Erebus en haar zusterschip, de Terror. Deze schepen (met een bemanning van 129 koppen) verdwenen in 1846, terwijl ze een poging deden de Noord-west passage te vinden tussen Canada en de Noordpool.
Er werd nooit meer iets vernomen van de schepen, tot 2014: toen werd de Erebus ontdekt op geringe diepte.
De ondertitel is The Story of a Ship. Palin vertelt inderdaad de hele geschiedenis van de Erebus vanaf de tewaterlating in 1826 tot de verdwijning. Aan de noodlottige tocht naar de Noordpool ging nog een andere expeditie vooraf, naar Antarctica.
Hij schrijft over het schip, maar ook over haar bemanning en de vele reddingspogingen die destijds ondernomen zijn.
Het is onvoorstelbaar hoe verschrikkelijk de omstandigheden waren op een zeilschip in de negentiende eeuw: kou, honger en scheurbuik kwamen nog bovenop de “gewone” risico’s van het varen in dergelijke onherbergzame wateren op een houten scheepje van amper 30 meter lang.
Maar er was een enorme honger naar kennis en glorie: er waren toen nog letterlijk compleet maagdelijke gebieden te ontdekken.
Het boek leverde voor mij een verrassing op: er was een belangrijke rol weggelegd voor kapitein James Ross. Toen ik die naam las besefte ik dat ik geboren ben in een straat die naar hem vernoemd is: de James Rosskade in de Amsterdamse wijk Bos en Lommer.
Ik heb als kind nooit stil gestaan bij het feit dat de straten in mijn buurt genoemd waren naar ontdekkingsreizigers (Amundsenweg, Fridjof Nansenhof).
Toen ik een eindje gevorderd was in het boek kreeg ik een sterk gevoel van déja vu (of misschien correcter: déja lu).
Ik ging op zoek in mijn boekenkast en vond inderdaad een boek dat ik in 1989 had gelezen, dat over dezelfde expeditie ging!
Ik las het boek destijds met een mengeling van fascinatie en gruwel: vooral de foto’s van de uitstekend geconserveerde lijken waren heel eng.
Palin kent het boek ook, hij noemt het in zijn bronnenlijst. Vreemd genoeg zitten er wel wat verschillen in de boeken. Palin besteedt amper aandacht aan de verhalen over kannibalisme en het fascinerende gegeven dat de bemanningsleden misschien wel gestorven zijn door het eten van voedsel uit conservenblikken. (De manier om voedsel op die manier houdbaar te maken was nog nieuw en het vermoeden bestaat dat via ondeugdelijke soldeernaden lood in het eten was gekomen).
Palin is een beschaafde gentleman en wil zich kennelijk niet verlagen tot dit soort sensationele onderwerpen.
Een mooi, lezenswaardig boek. Blij dat ik warm thuis zit en niet mee hoef op zo’n gruwelijke reis.
Michael Palin: Erebus 8