Het was tijd voor een nieuw uitstapje, de keus viel op het Joods Historisch Museum.
Ik was hier al eerder geweest, maar herinnerde me er weinig van.
Aan de ingang vind je de bekende beveiligingsmaatregelen: een sluis waarin je moet blijven staan tot de deur achter je dicht is gegaan, dan gaat pas de toegangsdeur open. De museumjaarkaart verleent gratis toegang.
Ik heb uitgebreid gekeken naar de vele religieuze voorwerpen in de voormalige synagoge. Ook de geschiedenis komt ruimschoots aanbod: van de komst van de Joden naar het liberale Amsterdam tot de overwegingen van moderne jonge Joden om hier te blijven of naar Israël te gaan.
Veel mooie voorwerpen, borden, affiches, gebruiksvoorwerpen, schilderijen en andere afbeeldingen. Er is duidelijke uitleg op een klein scherm waarop je een keus kunt maken uit beschikbare informatie.
Je kunt filmpjes en interviews bekijken, er komen ook veel “gewone” mensen aan het woord, niet alleen hoogwaardigheidsbekleders of specialisten.
De algemene indruk die ik overhoud is: het ziet er allemaal een beetje verlopen uit. Is het niet tijd om alles te herschikken, op te frissen?
De collectie is indrukwekkend, maar nodigt niet echt uit tot intensieve bestudering.
Ik fietste er als student honderden keren langs: de Portugese Synagoge aan het Jonas Daniel Meijerplein in Amsterdam, maar ik ben er nooit naar binnen gegaan.
Nu heb ik dat eindelijk wel gedaan: een bijzondere ervaring.
De Synagoge is gebouwd in 1675 en nog praktisch in dezelfde staat gebleven. Er is elektriciteit noch verwarming, 1000 kaarsen zorgen voor licht.
Het enorme gebouw met voorplein wordt omringd door lage bijgebouwen. Toen het gereed was, was het de grootste synagoge ter wereld.
De vloer is van grenenhout en (ook nu nog) bestrooid met zand, om vuil en vocht op te nemen en het geluid te dempen.
Het gebouw heeft een sober classicistische stijl, vergelijkbaar met die van protestantse kerken.
De Hoogduitse synagoge (waarin nu het Joods Historisch Museum gehuisvest is) werd in de tweede wereldoorlog helemaal leeggehaald, dat is met de Portugese Synagoge niet gebeurd. In 1945 werd zij weer in gebruik genomen.
Ik vond het een prachtig, indrukwekkend gebouw. Je kunt je goed een voorstelling maken van hoe het voor de leden van de Joodse gemeente moet zijn om in zo’n historisch gebouw de eredienst te vieren. Je bent onderdeel van een eeuwenoude traditie.
Aan een kant is een enorm houten bouwsel: hierin worden de Tora-rollen bewaard. In het midden is een verhoging, hier staat de voorganger.
Je kunt een audiotour nemen, je kunt het apparaatje op verschillende plaatsen activeren en krijgt dan interessante informatie.
De bezoeker mag ook een kijkje nemen in de bijgebouwen: hier is een bibliotheek, een keuken en ook de mikwe, het rituele bad voor vrouwen. Als je hoort uitleggen dat vrouwen hier moeten baden omdat ze onrein zijn (menstrueren) besef je dat ook de Joodse kerk wellicht over zou moeten gaan op wat moderner inzichten.
Ik heb nu in korte tijd de vijf onderdelen van het Joods Cultureel Kwartier Amsterdam bezocht (Joods Historisch Museum, JHM Kindermuseum, Portugese Synagoge, Hollandse Schouwburg en Nationaal Holocaustmuseum). Ik schreef over de laatste twee in dit bericht.
Joods Historisch Museum: 7
Portugese Synagoge: 8