Links overleg over de standpunten

Ik had gehoord dat Frans Timmermans een goede speech had gehouden: de Churchill lezing in Zwitserland. Ik wilde me graag laten inspireren, dus begon te kijken.

Het werd al gauw duidelijk dat mijn vermogen om informatie op te doen via mijn oren duidelijk onderdoet voor mijn visuele capaciteiten op dat gebied.

Hoewel de leider van GroenLinks/PvdA heel belangwekkende dingen zei en bovendien de Engelse taal voortreffelijk beheerst dwaalden mijn gedachten regelmatig af. Toen bleek dat de speech een uur zou duren zijn we na 30 minuten gestopt met kijken. Shame on us.

Geef mij maar een interessant artikel, essay of boek. Ik lees geconcentreerd en zet streepjes bij wat ik belangrijk vind. Meestal zie ik kans na afloop de hoofdlijnen er goed uit te halen. De materie goed onthouden is weer een ander verhaal, daarbij speelt mijn leeftijd ongetwijfeld een rol…

Het is ecologisch volstrekt niet verantwoord, maar ik maak vaak een print omdat ik lezen vanaf een scherm heel onplezierig vind. Ook hieruit blijkt dat ik geboren ben voordat computers hun intrede hadden gedaan.

In het samenwerkingsverband van de fracties GroenLinks en PvdA delibereren we over de koers die we met elkaar moeten uitzetten in deze barre tijden. Hoe gaan we om met de groeiende invloed van het populisme, hoe positioneren we onszelf, hoe krijgen we weer wat vaste grond onder de voeten?

Ik besloot een analyse te maken van enkele recente publicaties om te kijken of hier antwoorden te vinden zijn op bovenstaande vragen.
Dit mislukte dus met betrekking tot de toespraak van Timmermans, maar mijn andere bronnen leveren hopelijk wat meer op.

• Artikel in de Correspondent van Jesse Frederik: Waarom links steeds verkiezingen verliest (27 november 2024)
• Essay van Jesse Klaver in VN: Hoe rechts de middenklasse bedriegt (27 november 2024)
• Sander Schimmelpenninck: De domheid regeert (uitg. De Correspondent oktober 2024)

De probleemstelling is, denk ik, helder: populisme wint steeds meer terrein door mensen slim te bespelen. Benoem een zondebok (asielzoekers), doe alsof alle maatschappelijke problemen aan hen te wijten zijn en pretendeer dat deze opgelost worden als zij worden tegengehouden of uitgezet en dat jij alle antwoorden hebt.

Sociale media spelen een cruciale rol, nooit eerder was het zo makkelijk misinformatie en leugens te verspreiden.
Wetenschap, onderwijs, de pers en de rechtsstaat worden systematisch ondermijnd met als gevolg dat wijsheid en verstand langzamerhand uit het zicht verdwijnen.

Links wordt beschuldigd van elitair denken, heeft “het contact met de gewone burger” verloren en kan geen goed antwoord formuleren op de slimme rechtse propaganda.

De populistische partijen groeien en steeds minder mensen stemmen op een progressieve partij, terwijl links echt een beter verhaal heeft en rechts voor een groot deel echt niet opkomt voor de belangen van de gewone burger.

Klaver schetst in zijn essay een duidelijk beeld van de situatie. Hij benadrukt vooral de economische kant van de zaak (de VVD speelt de middenklasse en de laagste inkomens tegen elkaar uit. “Voor hen is de PVV de nuttige idioot die verandering voor de middenklasse tegenhoudt. Terwijl dit land snakt naar een koers die mensen verenigt in een sociale missie.”)

Hij zegt dat het tij kan keren en dat vooruitgang mogelijk is. We moeten het optimisme terugvinden dat dit kán, maar daarvoor moet het roer wel fundamenteel om.

• Zorgen voor sociale zekerheid voor iedereen. We moeten af van het toeslagenstelsel.
• Onze voorzieningen moeten er voor iedereen zijn: woningen, OV, kinderopvang.
• De belasting op inkomen en werk voor middeninkomens moet omlaag en de belasting op vermogen en winst omhoog.
• De overheid pakt het stuur weer terug van de markt.
• Het aantal migranten moet omlaag, er moet veel gerichter worden gestuurd op welke mensen nodig zijn en voor welke sectoren.
• We moeten de gaten dichten in ons belastingsysteem waar alleen een heel kleine groep van profiteert.
• “In de cultuuroorlog die Nederland in de houdgreep houdt – het obsessief tegen elkaar uitspelen van groepen mensen, waar dit kabinet de afgelopen weken opnieuw blijk van heeft gegeven – gaat de sociale strijd ten onder. Het is de taak van een brede, groene, sociaaldemocratische beweging om het tij te keren. Daarvoor is het nodig om zelfbewust, links van het midden, verschillende groepen te verenigen in de sociale opdracht die voor ons ligt, zonder onze standpunten te laten verwateren of naar rechts over te hellen. Dit moet gebeuren. Ongeacht iemands achtergrond, levensstijl, geboorteplaats of achternaam. Dát is onze opdracht.”

Jesse Frederik schrijft een goede, diepgravende observatie. Jammer dat hij het nodig vindt af en toe een badinerend toontje aan te slaan.

“De scherpste linkse denkers lijken niet in staat een onderscheid te maken tussen electorale analyse (wat vinden kiezers belangrijk?) en de eigen idealen (wat vind ik belangrijk?). Kiezers begrijpen dondersgoed waar links voor staat, en dat bevalt ze niet.”

• Nederlanders stemmen steeds minder op grond van hun economische voorkeuren (waar links een populair verhaal bij heeft) en steeds meer op basis van hun culturele voorkeuren (waar links een impopulair verhaal bij heeft). Denk aan klimaatbeleid, meer belasting heffen op auto’s, vlees of gasverwarming: diep impopulair.
• Links scoort het slechtst op asielmigratie en integratie. Kiezers vinden GL-PvdA extremer op migratie dan de PVV.
• Als geen enkele partij op links de brug weet te slaan naar het midden, is links gedoemd tot een eeuwige minderheid.
• De innige samenwerking met GL heeft voor de PvdA de ideologische kloof tussen links en de kiezer nog groter gemaakt.
• Nederlanders zien GL-PvdA als een partij die postmateriële zaken als milieu belangrijker vindt dan materiële zaken als een verhoging van het minimumloon; spreekt vooral hoogopgeleiden aan.
• De kiezer is klaar met de halfslachtige compromissen en verwaterde visies. Links moet niet naar het midden, het midden moet meer naar links.
• Hoop op de jeugd? Laatste kiezersonderzoek: 18-tot 24-jarigen denken over migratie juist negatiever dan 25-34-jarigen.
• Economische welvaart biedt de cultureel-conservatieve kiezer de luxe om te stemmen op basis van culturele waarden (minder migratie) in plaats van materieel eigenbelang (meer werk en herverdeling).
• Na Fortuyn nam Wilders het cultureel-conservatieve stokje over en sindsdien weet hij het politiek systeem met succes te kantelen. Weg van geld, vol op cultuur.
• Van de mensen die woningbouw belangrijk vonden zei een derde geen idee te hebben welke partij daar de beste plannen voor had.

 

Tot slot een samenvatting van de opmerkingen die Schimmelpenninck maakte met betrekking op de vraag wat links nu moet doen.

Domheid moet benoemd worden juist omdat ze niet zomaar weggaat of te rationaliseren valt.

• We gaan achteruit, zakken weg en verdommen.
• Dat verandert niet totdat we onderkennen dat de combinatie van een populaire cultuur van anti-intellectualisme, het verdacht maken van kennis en onze omgang met de sociale media daar een cruciale rol in heeft.
• Alleen wanneer evident dom beleid leidt tot daadwerkelijke, zichtbare, niet langer te ontkennen schade, zoals in het geval van Brexit, zal de massa eindelijk terugkomen op haar fouten.
• Maak strengere regels voor sociale media. We moeten haast maken: kijk naar Elon Musk > Trump.
• De oplossing kan alleen vanuit het collectief, en dus vanuit de overheid komen.
• We moeten de techsector dwingen tot certificering, governance en transparantie met o.a. het mededingingsrecht als dwangmiddel.
• Er moeten negatieve consequenties zijn voor programmeurs en eigenaren van socialemediabedrijven wanneer ze willens en wetens bijdragen aan perverse prikkels op deze platforms.
• Niet tolerant zijn voor intolerantie.
• Modereren!
• Media (talkshows) hebben ook een rol. Zij zijn poortwachter, die verantwoordelijkheid moet weer worden genomen.
• Journalisten moeten de retoriek, trukendoos en opzettelijke domheid van autocratische politici beter leren herkennen en benoemen
• Factchecken is behoorlijk effectief in het bestrijden van misvattingen. “Misformation tracker”.
• Overweeg een cordon sanitaire, werkte in België.
• Makelaars in domheid: zij moeten weer schaamte gaan voelen over de domheid die ze online uiten, door hen er offline mee te confronteren.
• Links moet met betere ideeën komen en, vooral, deze beter leren verkopen.
• Links heeft een achterstand, omdat de economische positie van hun achterban vroeger een stem op hun partij garandeerde, nu niet meer.
• Vooral de gewone mensen erkenning geven. Ik zie je, ik begrijp je zorgen en ik snap dat je het gevoel hebt dat de machthebbers niet aan jou denken. Maar laat je niet om de tuin leiden door die rattenvangers.
• Daarna met argumenten spreken over de vraag of Wilders het dan wel gaat oplossen.
• De geschiedenis leert dat je niet kan onderhandelen met domheid. Je moet haar verslaan. Dat doe je vooral door haar te benoemen en te isoleren.
• Niet hard zijn voor slachtoffers van domheid.
• In het onderwijs meer aandacht voor mediageletterdheid en burgerschapsonderwijs.
• Kennen en herkennen van de retorica. Burgers moeten weten wanneer ze bespeeld of onheus bejegend worden.
• Waarom zou je op school wel allerlei vakken moeten krijgen waar je later nooit wat mee doet, en geen vak over datgene waar iedere burger dagelijks mee te maken heeft: onze informatievoorziening?
• Burgerparticipatie in overheidsbesluitvorming in de vorm van burgerberaden. Ingelote burgers maken zich niet druk om herverkiezing. Samenwerking experts en burgers.

 

Tot zover. De komende maanden gaan de fracties van Groen Links en de PvdA van Provinciale Staten Flevoland met elkaar in gesprek over verregaande samenwerking.

 

Wellicht leveren bovenstaande opvattingen goede stof op voor discussie!

We gaan het zien.