Bommen
Niet lang geleden zei iemand: “Hij bomde op de tafel”.
Ik begreep de spreker niet goed, want ik kende dit woord alleen als zelfstandig naamwoord en van de uitdrukking “dat kan me niks bommen”.
Een snelle zoektocht op internet bracht gedeeltelijk uitkomst:
ow. [gelijkvloeiend] (ik bomde, heb gebomd), galmen, gedurig en vervelend kloppen.
(ow zal wel onovergankelijk werkwoord betekenen, gelijkvloeiend zegt me niets).
Je spreekt al zestig jaar Nederlands (toegegeven, de eerst vier niet vlekkeloos) en je bent dit woord nog nooit tegengekomen. Wonderlijk.
Mijn ego kwam in de knel toen ik las dat volgens het Centrum voor Leesonderzoek 99% van de Nederlanders en 99% van de Vlamingen het woord “bommen” kennen.
Ze hebben het dan ongetwijfeld over de gewone betekenis van het woord.
Het woordenboekenspel
We speelden weleens het woordenboekspel: een voor een zoek je een moeilijk woord op in de dikke van Dale. Je geeft de anderen opdracht de betekenis ervan op een briefje te schrijven. De kans is groot dat niemand de betekenis weet, dit mag de spelers er niet van weerhouden een zo plausibel mogelijke definitie uit de duim te zuigen. Zij leveren de briefjes in en de (verzonnen) betekenissen worden een voor een voorgelezen. De correcte omschrijving zit er ook tussen. Ieder kiest nu de (in zijn ogen) juiste betekenis.
Er zijn punten te verdienen voor degenen die de juiste betekenis kenden en voor hen wier definitie door andere spelers werd gekozen als correcte omschrijving.
Ik heb het spelletje vaak gespeeld en dit viel me op:
- Soms denken spelers een moeilijk woord gevonden te hebben waarvan niemand de betekenis kent. Dat kan tegenvallen: sommige mensen hebben een grote woordenschat.
- Wie nooit een woordenboek raadpleegt heeft het lastig als hij probeert een definitie te formuleren. Als je verkeerde terminologie gebruikt weet iedereen dat je iets hebt verzonnen.
- Omgekeerd kan je de anderen zand in de ogen strooien door je verzonnen betekenis juist heel woordenboekachtig te formuleren (“uit het oud-Engels, alleen nog gebruikt door agrariërs in de Achterhoek”).
- Het is cruciaal dat de voorlezer vlot en neutraal de teksten opleest. Als hij duidelijk moeite heeft een tekst te lezen komt die kennelijk niet uit het woordenboek.
- Wat zijn er nog ontzaglijk veel woorden waarvan je nog nooit gehoord hebt!
Woordenschat
Tot voor kort had het Nederlands het grootste woordenboek ter wereld: het Woordenboek der Nederlandsche Taal (WNT) met meer dan 430.000 woorden.
Dit is op 24 maart 2011 ingehaald door het Oxford English Dictionary (OED) met ongeveer 600.000 woorden.
Deze woordenboeken bevatten niet alleen hedendaagse woorden, maar ook woorden uit het verleden. Desondanks zijn ze natuurlijk niet compleet.
Leraren NT2 gaan ervan uit dat een anderstalige goed kan functioneren in de Nederlandse samenleving als hij een woordenschat van 1500 woorden heeft opgebouwd.
Ik heb een blauwe maandag psychologie gestudeerd. Je kon studiepunten verdienen door mee te doen aan een experiment.
Ik kreeg als taak bij een lange reeks van woorden telkens aan te geven of ik deze woorden kende of niet. Dat leek me een leuke opdracht: ik zou ze weleens wat laten zien! Bij de eerste vijf woorden kon ik naar waarheid een vinkje zetten in het vakje “bekend”. Het zesde woord kwam mij volkomen onbekend voor. Ik nam me voor de betekenis ervan later op te zoeken.
Steeds vaker moest ik erkennen dat ik woorden niet kende, op het laatst zat er niet één bekende meer bij.
Volledig gedesillusioneerd verliet ik de testruimte. Ik had helemaal niet zo’n grote woordenschat als ik dacht!
Later hoorde ik dat het er in de test helemaal niet om ging erachter te komen hoeveel woorden de proefpersoon kende. Er werd onderzocht hoe eerlijk men antwoordde. In de lange rij met woorden zaten heel veel niet bestaande woorden.
Hoe gaat iemand ermee om als blijkt dat hij veel woorden niet kent? Blijft hij eerlijk, of gaat hij op een gegeven moment aanvinken dat hij de betekenis van onzinwoorden kent?
Mijn geblutste ego kreeg weer een boost, want het was niet zo slecht gesteld met mijn woordenschat en ik was tot het eind eerlijk gebleven.
En dan zijn er ook nog de vreemde talen. Maar daarover een andere keer.