Je hoort van alle kanten berichten over nepnieuws en gemanipuleerde informatie.
Er is inderdaad sprake van een zorgelijke situatie, hoewel je niet moet denken dat het iets van deze tijd is: de geschiedenis is er vol van.
Het is natuurlijk wel zo dat de onjuiste of onvolledige informatie tegenwoordig heel erg sophisticated wordt verspreid en buitengewoon snel. Internet speelt hier natuurlijk de belangrijkste rol.
Ik ben niet zo erg bang door fake news te worden misleid. Ik kan meestal wel aardig beoordelen of de bron betrouwbaar is en als ik twijfel kan ik vrij gemakkelijk uitsluitsel omtrent het waarheidsgehalte krijgen.
Wat ik veel lastiger vind, is het beoordelen van de uitkomsten van wetenschappelijk onderzoek.
Niet lang geleden las ik dat er geen bewijs is gevonden voor de aanname dat de bezuinigingen op de geestelijke gezondheidszorg ertoe hebben geleid dat er meer verwarde personen lange tijd niet de zorg en aandacht krijgen die ze nodig hebben.
De opstellers van het rapport hadden gekeken naar officiële cijfers, maar de schrijver van het artikel zette hier meteen een vraagteken bij. Kon het niet zo zijn dat er wel degelijk minder goede zorg wordt verleend door de officiële instanties, maar dat nu andere partijen deze last op de schouders hadden gekregen? De politie bijvoorbeeld, of buren?
Normaal gesproken laat ik mij graag leiden door objectief wetenschappelijk onderzoek.
Ik bracht in een discussie naar voren dat ik had gelezen dat er geen sprake is van een stijging in criminaliteit, zoals door veel mensen wordt gedacht (hierin ongetwijfeld beïnvloed door de Telegraaf), maar juist van een daling!
Mijn discussiepartner voerde aan dat er wel degelijk meer misdaad was, maar dat er steeds minder aangifte wordt gedaan.
Ik vermoed dat hier nauwelijks sprake van is (en hoe groot is de wetsovertreding als men niet eens bereid is aangifte te doen?), maar kan dit niet bewijzen.
Er speelt een wonderlijk mechanisme op dit gebied: ik heb de indruk dat veel mensen het prettig vinden om te zwelgen in onterechte negativiteit. Is het makkelijker om pessimistisch te zijn dan optimistisch?
Je zou kunnen zeggen dat mensen zaken liever wat somberder bekijken dan te lichthartig.
Dan is er ook nog het probleem dat er methodologisch nogal eens tekortkomingen zijn. Elma Drayer in de Volkskrant belicht de berichtgeving rond het zorgwekkend hoge percentage studenten met een burnout. Ze raadpleegde de onderzoekscijfers en constateert dat de groep respondenten veel te klein is om significante conclusies te kunnen trekken.
Veel onderzoekers maken gebruik van vragenlijsten en baseren hun bevindingen op de antwoorden van de respondenten. Er worden statistische bewerkingen op de data losgelaten om de foutenmarge zo klein mogelijk te laten zijn, maar ik twijfel aan de oprechtheid en eerlijkheid van de invullers.
Mijn eigen ervaringen op dit gebied (ik werkte een tijd lang bij een opinie-onderzoekbureau en ben deelnemer geweest aan heel wat psychologisch onderzoek) hebben me sceptisch gemaakt.
Het valt niet mee je standpunt te bepalen.
Er rest je eigenlijk maar een optie: je gezond verstand gebruiken, je oren en ogen goed openhouden en op basis hiervan de veelheid van informatie proberen te behappen…